Historia regionu w datach - lata 1939-1945

W październiku zachęcamy do zapoznania się z najważniejszymi wydarzeniami obejmującymi lata 1939-1945.

1 września 1939 - na Radomsko spadły pierwsze bomby w związku z rozpoczęciem drugiej wojny światowej.

2 września 1939 - Niemcy pojawili się w Przedborzu.

3 września 1939 - ok. godz. 7.30 Radomsko zostało zajęte przez Niemców bez walki.

październik 1939 - Stanisław Sojczyński utworzył Rejon Rzejowice organizacji Służba Zwycięstwu Polsce - Związek

Walki Zbrojnej i dowodził nim do 1942 roku.

kwiecień 1940 - w Przedborzu utworzono getto dla ludności żydowskiej.

październik 1942 - zlikwidowano getto żydowskie w Przedborzu. Ludność wywieziono do Treblinki.

12 października 1942 - Z radomszczańskiego getta wyjechała do obozu koncentracyjnego w Treblince druga grupa ludności żydowskiej (ok. 9 tys. osób).

listopad 1942 - w Radomsku utworzono "szczątkowe getto" dla osób pochodzenia żydowskiego.

styczeń 1943 - ostatecznie zlikwidowano tzw. "getto szczątkowe" w Radomsku.

27 maja 1943 - szef ekspozytury gestapo w Radomsku Willy Berger oraz jego współpracownik Johann Wagner zostali zastrzeleni przez żołnierzy Armii Krajowej.

lipiec 1943 - Stanisław Sojczyński awansował do stopnia porucznika.

3 sierpnia 1943 - Niemcy przeprowadzili pacyfikację Rzejowic – spalono budynki mieszkalne i gospodarcze, aresztowano wielu ludzi w tym żołnierzy AK. Stanisław Sojczyński zbiegł do lasu i uniknął aresztowania.

7-8 sierpnia 1943 - nastąpiło uderzenie sił Armii Krajowej na więzienie w Radomsku, w wyniku którego zostali uwolnieni żołnierze AK z Rzejowic i inni patrioci. Akcję zorganizował i dowodził nią por. "Zbigniew" Stanisław Sojczyński.

listopad 1943 - Stanisław Sojczyński ponownie objął funkcję zastępcy komendanta Obwodu Radomsko AK. Odtąd występował pod pseudonimem "Warszyc".

1 czerwca 1944 - rozegrała się bitwa pod Krzętowem, którą uznaje się za jeden z większych i najlepiej taktycznie przeprowadzonych bojów partyzanckich na terenie ziemi radomszczańskiej. Tego dnia w pobliżu wsi Krzętów obozował oddział AK Floriana Budniaka "Andrzeja" składający się z pocztu dowódcy oraz plutonu liniowego pod dowództwem Alfonsa Kaszy – Kowalskiego "Alma" oraz Jana Kalety "Postracha". Liczebność oddziału oscylowała w okolicach zaledwie 80 partyzantów. Niemcy przygotowywali się do likwidacji tzw. "band polskich" w lasach powiatu. Do akcji wezwano Wehrmacht w sile ponad 1000 dobrze uzbrojonych żołnierzy. Dowództwo AK zostało jednak powiadomione odpowiednio wcześnie o niemieckich zamiarach. Właściwie obrana taktyka w czasie walki zadecydowała o dużych stratach nieprzyjaciela i wycofaniu się przez niego w dużym popłochu. Według szacunków Niemcy stracili ok. 250 ludzi, w tym zabitych na miejscu 80. Partyzanci okupili zwycięstwo stratą trzech ludzi.

lipiec 1944 - powołano konspiracyjne struktury Związku Harcerstwa Polskiego - Ul "Wartę" w skład której weszły trzy samodzielne roje: Rój "Obraz" – Częstochowa, Rój "Metal" – Radomsko, Rój "Sosnówka" – Piotrków.

12 września 1944 - rozegrała się bitwa pod Ewiną, jedna z największych bitew partyzanckich w Polsce. III Brygada AL. im. J. Bema (około 600 żołnierzy) podjęła walkę z przeważającymi siłami SS i Wehrmachtu. Podczas kilkugodzinnej walki nieprzyjaciel uderzał nieustannie, a mimo to partyzanci zdołali wydostać się z okrążenia. Według szacunków Niemcy stracili ok. 100 zabitych, ok. 200 żołnierzy odniosło rany. Po stronie partyzanckiej straty wyniosły – 12 zabitych, 11 rannych i kilkunastu zaginionych. Bitwa wzbudza kontrowersje, według niektórych pod Ewiną to Polacy zostali pokonani.

styczeń 1945 - zaprzestano wydawania przez instruktorów z drużyny "Cisy" miesięcznika "Znicz" z powodu rozwiązania z dniem 17 stycznia 1945 roku Roju "Metal" (konspiracyjne struktury ZHP).

7 stycznia 1945 - w tragicznych okolicznościach zginął brat Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca" – Józef "Uchwyt" żołnierz AK mając 21 lat.

16 stycznia 1945 - żołnierze radzieccy 3 A. Panc. gw. oraz 52 A. z 1 Frontu Ukraińskiego wkroczyli do Radomska (tzw. "wyzwolenie Radomska").

19 stycznia 1945 - Komendant Główny AK gen Leopold Okulicki wydał "Ostatni rozkaz" o rozwiązaniu Armii Krajowej. W Katarzynowie k. Radomska Komendant gen. Leopold Okulicki nadał i wręczył por. Stanisławowi Sojczyńskiemu "Warszycowi" Order Virtuti Militari i stopień kapitana. Nastąpiło rozwiązanie 27 pp. AK, któremu nie podporządkował się dowódca I Bat. "Ryś" kpt. "Warzyc", pozostając w konspiracji.

6 lipca 1945 - powstała Grupa "Manewr", której podstawową siłę stanowili żołnierze byłego Batalionu "Ryś", dowódcą Grupy został kpt. "Warszyc".

12 września 1945 - kapitan "Warszyc" Stanisław Sojczyński ogłosił deklarację wzywającą do kontynuacji walki o niepodległość i demokrację. Ewentualne zaprzestanie walki uzależnił od spełnienia przez władze podstawowych warunków dla ludzi podziemia. Tego samego dnia Grupa (batalion) "Manewr" przemianowana została na Samodzielną Grupę "Manewr".

Część informacji pochodzi ze strony www.muzeum.radomsko.pl. Jeśli znacie jakieś inne daty związane z historią Radomska i okolic z tego zakresu czasowego, prosimy o przesłanie informacji na adres paweldudek@radomsko24.pl. Artykuł zostanie uaktualniony.