Bezdech senny: objawy, przyczyny, skutki, leczenie

Niestety bezdech senny bardzo często jest bagatelizowany oraz ignorowany zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. Dzieje się tak ze względu na to iż podstawowym objawem bezdechu sennego jest chrapanie, a to utrudnia postawienie odpowiedniej diagnozy, gdyż przyczyn chrapania może być wiele.

Bezdech senny oraz bezdech śródsenny występuje wtedy, gdy w trakcie snu ustaje wentylacja płuc na czas dłuższy niż 10 sekund bądź jeśli podczas snu następuje spłycenie oddechu o 50 procent. Osoba cierpiąca na tą dolegliwość podczas jednej nocy może doznać setki takich zaburzeń oddechu. Co więcej w trakcie bezdechu zmniejsza się natlenienie krwi w organizmie człowieka.

Czym jest bezdech senny i dlaczego jest mylony z chrapaniem?

Niestety bezdech senny jest słabo rozpoznawalną chorobą. Stosunkowo szacuje się iż w Polsce prawidłowo zdiagnozowano tą chorobę zaledwie u około 10% mężczyzn, a poniżej 1% u kobiet. W trakcie snu chory ulega ograniczeniu przepływu powietrza. Dzieje się tak w skutek opadania tkanki odcinka drug oddechowych w gardle bądź w nosie. Gdy zwiotczała tkanka opada powoduje między innymi głośne chrapnięcie, podwyższone ciśnienie krwi, niedotlenienie organizmu, a nawet powstaje chwilowe wrażenie duszenia co doprowadza do gwałtownego wybudzenia się ze snu. To właśnie ostatni objaw sprawia, że choroba jest mylona niejednokrotnie z koszmarem sennym. Natomiast po wybudzeniu się akcja oddechowa powraca do normy. Większość pacjentów nie pamięta nocnych epizodów związanych z zapadnięciem na bezdech.

Niemniej jednak odbija się to na ich zdrowiu, a nawet życiu. Bezdech senny utrudnia prawidłowe wysypianie się, dlatego osoby cierpiące na zespół bezdechu sennego zazwyczaj odczuwają dużą senność w ciągu dnia, uporczywe bóle głowy oraz nadciśnienie. Dodatkowo u mężczyzn z powodu skrajnego niewyspania spada bądź całkowicie zanika zainteresowanie seksem.
Liczne badania wykazuję, że choroba ta może być dziedziczna. Osoby posiadające w rodzinnie osobę cierpiącą na chroniczny bezdech senny są bardziej podatne na zachorowanie na tę chorobę.

Obturacyjny bezdech senny: rodzaje bezdechu sennego

Jedną z najczęściej występujących form tego schorzenia jest tak zwany bezdech obwodowy znany również pod nazwą obturacyjny bezdech senny. Polega to na powstaniu przeszkody utrudniającej przepływ powietrza w drogach oddechowych, jak wyżej wspomniano może być to opadająca zwiotczała tkanka. W czasie snu mięsnie znajdujące się w drogach oddechowych rozluźniają się. W sytuacji gdy rozluźnienie jest zbyt mocne może nastąpić opadnięcie języczka znajdującego się w gardle bądź opadnięcie podniebienia miękkiego.

Gdy dochodzi do zwężenia się drug oddechowych zmniejsza się przepływ powietrza, a to przeważnie wywołuje chrapnięcie. To właśnie bezdech obwodowy jest najlepiej rozpoznawalną formą schorzenia i występuje aż u 85% osób chorujących. Natomiast pozostałe 15% stanowią tak zwane bezdechy mieszane, a także bezdechy ośrodkowe.

Bezdech ośrodkowy występuje u osób, które cierpią na zaburzenia neurologiczne. Natomiast bezdech mieszany to taki, w którym występuje połączenie bezdechu obwodowego i ośrodkowego. W takim przypadku chory zapada na senny bezdech przez przeszkodę w układzie oddechowym oraz jednocześnie ma choroby na tle neurologicznym.

Obturacyjny bezdech senny

Zatrzymanie bądź ograniczenie przepływu powietrza do płuc nazywane jest obturacyjnym bezdechem sennym z ang. obstructive sleep apnoea w skrócie OBS. Schorzenie to występuje w krajach rozwiniętych u około 2-4% całej populacji. Jak wyżej wyjaśniono przypadłość ta występuje gdy mięśnie górnych dróg oddechowych w czasie snu rozluźnią się i wskutek tego opada tkanka blokując proces oddychania dłużej niż na 10 sekund bądź możliwość oddychania jest ograniczona do 50%.

Należy jednak wspomnieć iż bezdechom sennym towarzyszy również spadek saturacji o około od 2 do 4 % w bezpośrednim porywaniu z saturacją występującą w czasie czuwania, czyli podczas snu. Badania częstotliwości występowania OBS wykazują, że to mężczyźni są bardziej narażeni na występowanie choroby. Bezdech senny dotyka cztery razy częściej mężczyzn niż kobiety.

Obturacyjny bezdech senny został zdefiniowany w roku 1999 przez American Academy of Sleep Medicine jako choroba cechująca się wielokrotnymi, systematycznie powtarzającymi się epizodami sennymi związanymi ze znaczącym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe na poziomie gardła bądź nosa lub epizodami podczas, których dochodzi do całkowitego zatrzymania się procesu oddychania.

Bezdech senny - skutki

Na przełomie lat, wiele znanych światowych organizacji zdrowia zajmowało się badaniem skutków bezdechów sennych, w tym pochodząca z Niemiec organizacja ADAC. Podstawą badań tego niemieckiego przedsięwzięcia jest analiza stan zdrowia kierowców pojazdów, którzy byli sprawcami kolizji bądź wypadków drogowych. Z wieloletnich badań tej organizacji wynika, że aż ponad 40% sprawców tychże wypadków cierpi na bezdech senny. To właśnie bezdech jest przyczyną spadku koncentracji oraz wydłużeniem się czasu reakcji psychomotorycznych, co stanowi bezpośrednia przyczynę wielu kolizji.

Co więcej wiele przeprowadzanych badań wskazuje na to iż schorzenie to wpływa niekorzystnie na inne choroby. Co za tym idzie osoba cierpiąca na bezdech senny jest bardziej narażona na choroby serca, a także choroby układu krążenia, takie jak między innymi: udary mózgu, zawały serca, choroby niedokrwienne serca oraz nadciśnienie tętnicze. U pacjentów pojawia się zagrożenie zachorowania na cukrzycę typu 2. Szacuje się, że aż około 70% chorych na bezdech sennych cierpi na cukrzycę typu 2, a ta może doprowadzić do chorób na tle neurologicznym.

Ponadto u powyżej 50% osób chorych na bezdech senny zostało zdiagnozowane wysokie ciśnienie tętnicze, a to powoduje realne ryzyko powstania poważnych chorób serca. Natomiast aż o 83% chorych występuje stosunkowo wysokie ciśnienie krwi nawet pomimo zażywania leków na jego obniżenie.

Podsumowując:

• U osób ciepiących na OBS występuje około 4 krotnie wyższe ryzyko wystąpienia zawału serca niż o osób zdrowych.
• Więcej niż 70% osób cierpiących na bezdech senny jest po udarze mózgu, a ryzyko wystąpienia kolejnych udarów wzrasta.
• Osoby cierpiące na OBS są około siedmiokrotnie razy częściej sprawcami wypadków drogowych niż osoby nie cierpiące na to schorzenie.
• Bezdech senny występuje częściej u osób otyłych (około 80% ze zdiagnozowanym bezdechem sennym to osoby z nadwagą bądź osoby otyłe).
• OBS zwiększa senność w trakcie dnia jedocześnie obniżając jakość życia osoby cierpiącej na schorzenie.
• Bezdechy senne mogą spowodować znaczące zmiany w strukturze mózgu i zaburzyć jego czynności. Wszelkiego zmiany w mózgu wiążą się z ryzykiem udaru i pojawieniem się poważnych chorób np. choroby Alzheimera.
• OBS może stanowić przyczynę zaburzeń sprawności kognitywnej.
• Badania potwierdzają także wzrost występowania jaskry u osób cierpiących na OBS.

Objawy bezdechu sennego

Objawy bezdechu sennego można podzielić na dwa rodzaje występowania: objawy dzienne oraz nocne. Żadnych niepokojących objawów ODS nie należy bagatelizować, a po ich zaobserwowaniu u siebie należy skonsultować swoje spostrzeżenia z odpowiednim lekarzem, który postawi diagnozę.

Objawy OBS występujące w czasie dnia:

• Po wybudzeniu osobie chorej towarzyszy zmęczenie połączone z uporczywym bólem głowy.
• Utrudnione funkcjonowanie w ciągu dnia poprzez niewysypianie się.
• Nadwrażliwość oraz nerwowość.
• Suchość w ustach.
• Problemy z koncentracją.
• Problemy z pamięcią.
• Senność i całodzienne zmęczenie.
• U mężczyzn: zaburzenia potencji.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Częstomocz.
• Poranne bóle głowy.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Zaburzenia pracy serca.
• Niekontrolowane przybieranie masy ciała.

Objawy ODS występujące w nocy:

• Nieregularne chrapanie.
• Niespokojny często przerywany sen.
• Przebudzenia w trakcie nocy z jednoczesnym gwałtownym wciągnięciem powietrza.
• Nadmierne wiercenie się podczas snu (niespokojny sen).
• Potliwość.
• Problemy z zaśnięciem po nocnym przebudzeniu.
• Przyśpieszone tętno.
• Zmienny rytm serca.
• Nie dający wypoczynku sen.
• Częste oddawanie moczy nawet w nocy.
• Przerywany oddech.
• Napięcie mięśni.
• Zwężenie ścian gardła.

Przyczyny obturacyjnego bezdechu sennego

Choroba bezdechu sennego mamy do czynienia w sytuacji gdy u danego pacjenta występuje jakakolwiek nieprawidłowość w budowie górnych dróg oddechowych.

Najczęściej występujące zaburzenia prawidłowej budowy górnych drug oddechowych to:

• Polipy: Są to zmiany rozrostowe błony śluzowej o różnorodnym kształcie, przeważnie widoczne makroskopowo, czyli gołym okiem. Polipy umiejscowione w nosie bądź gardle mogą stanowić przyczynę powstawania OBS.
• Skrzywiona przegroda nosowa: Deformacja przegrody nosowej powoduje utrudnienie oddychania oraz powoduje uczucie zatkania jednej bądź obydwu otworów nosowych.
• Przerośnięta tkanka: Do przerośnięcia tkanki dochodzi w skutek wielokrotnych infekcji dróg oddechowych. Gdy tkanka jest większa niż powinna powoduje utrudnienie swobodnego oddychania, a podczas snu może opadać i blokować przepływ powietrza.
• Nieprawidłowa bądź zdeformowana budowa żuchwy: Przyrost żuchwy może utrudniać proces oddychania.
• Zwiotczenie mięśni podniebienia: Mięśnie podniebienia odpowiedzialne są w organizmie człowieka za ułożenie podniebienia miękkiego w stosunku do jamy gardła, jamy ustnej oraz ujścia gardłowego trąbki słuchowej. Jeśli w organizmie występuje zwiotczenie mięśni podniebienia oddychanie podczas snu jest utrudnione bądź całkowicie niemożliwe gdyż zwiotczała tkanka opada i blokuje drogi oddechowe.

Innymi czynnikami powodującymi OBS są miedzy innymi:

• Nadmierna waga bądź otyłość: Przyrost tkanki tłuszczowej blokuje swobodę przepływ powietrza do płuc.
• Spożywanie alkoholu.
• Palenie papierosów.
• Spożywanie posiłków bezpośrednio przed snem.
• Nieleczona niedoczynność tarczycy.
• Akromegalia.
• Budowa anatomiczna szyi: gruba i stosunkowo krótka szyja sprzyja powstawaniu OBS.

Leczenie dróg oddechowych

Po postawieniu odpowiedniej diagnozy lekarz prowadzący danego pacjenta decyduje o sposobie leczenia schorzenia bezdechu sennego. Jeżeli przyczyną dolegliwości występujących u pacjenta są na przykład: polipy, zmiany w prawidłowym kształcie żuchwy bądź krzywa przegroda nosowa często lekarz prowadzący decyduje się na poddaniu pacjenta leczeniu chirurgicznym. Po przeprowadzonej korekcji chirurgicznej niekiedy pacjent całkowicie przestaje chrapać. Niemniej jednak nie jest to równoznaczne z całkowitym pozbyciem się zaburzeń związanych z oddychaniem. Dzieje się tak ze względu na to iż nie zawsze ustanie chrapania oznacza pozbycie się OBS, zwłaszcza w sytuacji gdy przyczyny powstania choroby było więcej niż objawy dostrzegalne w pierwszej kolejności.

W celu rozpoznania obturacyjnego bezdechu sennego często przeprowadzane jest badanie polisomnograficzne. Taka metoda badania opiera się na przeprowadzeniu kilku badań pozwalających na precyzyjne ustalenie umiejscowienia zwężenia górnych dróg oddechowych. W czasie trwania badania dany pacjent jest wprowadzony w stan snu za pomocą środków farmakologicznych. Chora osoba leży w zaciemnionym pomieszczaniu, a towarzyszy jej uspokajająca muzyka. Gdy pacjent zaśnie po zastosowaniu znieczulenia miejscowego w otwory nosowe pacjenta zostają wprowadzone mikrokamery. To właśnie dzięki zastosowaniu mikrokamer lekarz jest w stanie określić miejsce opadania tkanki, która blokuje drożność dróg oddechowych. Takie badanie trwa całą noc. Po przeprowadzeniu badania często są wykonywane zabiegi laryngologiczne bądź przeprowadzana jest konsultacja przypadku danego pacjenta z pulmonologiem.

Inną metoda, która również jest wysoce skuteczna w diagnozowaniu OBS jest wykonanie tak zwanego portretu dróg oddechowych. Ta metoda polega na wykonaniu trójwymiarowej tomografii komputerowej. Taki portret umożliwia lekarzowi dokładne zaplanowanie przebiegu zabiegu udrażniania dróg oddechowych. Niestety w celu precyzyjniejszego zobrazowania źródła problemu konieczne jest przeprowadzanie badania endoskopowego gardła, nosa, a także krtani. 

Po znieczuleniu miejscowym wprowadza mu się do nosa mikrokamery, dzięki którym określa się miejsca i tkanki blokujące drogi oddechowe. Kolejnym badaniem jest wykonanie portretu dróg oddechowych, czyli trójwymiarowej tomografii komputerowej, która pozwala precyzyjnie zaplanować zabieg. Czasem konieczne jest też badanie endoskopowe nosa, gardła, krtani. Ważny jest także wywiad, z którego lekarz dowiaduje się, w jakich okolicznościach pojawia się bezdech senny.

Obecnie niestety nie istnieje skuteczna metoda leczenia schorzenia bezdechu sennego sposobem farmakologicznym. Aczkolwiek chorzy, którzy cierpiana stosunkowo słabą bądź umiarkowaną postać OBS powinny dopasować swój codzienny styl życia do choroby.

Przede wszystkim aby objawy uległy zmniejszeniu pacjent powinien:

• Zredukować masę ciała.
• Unikać palenia papierosów oraz spożywania alkoholu.
• Leczyć inne współistniejące choroby.
• W trakcie układania się do snu przyjmować korzystną pozycję, w której oddychanie staje się łatwiejsze.
• Stosować w czasie snu specjalną maskę, której zadaniem jest ułatwienie oddychania oraz udrożnienie dróg oddechowych.
• Regularna aktywność fizyczna.
• Leczenie alergii, jeśli na takowe cierpi pacjent.
• Dbanie o kondycję dróg oddechowych.
• Unikać spożywania posiłków bezpośrednio przed zaśnięciem.
• Zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczaniu, w którym dany pacjent śpi.

Leczenie chirurgiczne bezdechu sennego zostaje stosowane w sytuacji gdy chrapanie oraz bezdechy występują systematycznie, a pozostałe metody leczenia i eliminacja czynników ryzyka zostały wyczerpane. Niektórzy pacjenci decydują się na stosowanie aparatów CPAP bądź BiPAP, czyli aparatów których zadaniem jest wytwarzanie dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych, jednocześnie uniemożliwiające zapadanie się tkanki. Na rynku medycznym są również dostępne liczne aparaty wewnątrz ustne, które wypychają żuchwę i język do przodu. Dzięki temu następuje ułatwienie przepływu powietrza do płuc.

Oczywiście pacjent może zdecydować się także na poddanie się leczeniu zabiegowym. W trakcie takich zabiegów chirurgicznych wykonywane są zazwyczaj następujące czynności:

• Plastyka po podniebienia oraz/bądź języczka.
• Wycinanie zwiotczałych fragmentów tkani podniebienia miękkiego oraz/bądź języczka.
• Prowadzenie implantów do podniebienia miękkiego po ówczesnym usunięciu dużej ilości zwiotczałej tkanki.
• Korekcja żuchwy: wysuwanie, skracanie, zwężanie lub poszerzanie żuchwy w zależności od indywidualnych predyspozycji danego pacjenta.

Alternatywą dla inwazyjnych zabiegów chirurgicznych oraz stosowania w czasie snu masek ułatwiających oddychanie jest możliwość skorzystania z innowacyjnej metody laserowego leczenia zwiotczałej tkanki w drogach oddechowych.

Artykuł został przygotowany we współpracy z ekspertami z serwisu: https://sklepvitalaire.pl/