W dniach 20 - 26 stycznia 2024 r. obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy. Narodowy Fundusz Zdrowia zachęca do badań i szczepień przeciwko wirusowi HPV.
Rak szyjki macicy jest w skali świata czwartym pod względem częstości występowania nowotworem u kobiet. Rocznie rak szyjki macicy w Polsce wykrywany jest u ok. 3 tys. kobiet.
W Polsce notowany jest jeden z najniższych w Europie odsetek przeżyć 5-letnich, będący miarą wyleczalności tego raka. Rak szyjki macicy jest jednym z najbardziej „podatnych na profilaktykę” nowotworów złośliwych.
Rak szyjki macicy niemal w 100 proc. jest związany z przetrwałym zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).
W Polsce możemy już bezpłatnie zaszczepić dzieci poniżej 18 roku życia przeciw temu wirusowi.
- Szczepienie przeciwko HPV zmniejsza ryzyko infekcji wirusem o ponad 75 proc. Najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat – alarmuje ginekolog dr. n. med. Dorota Kolasa- Zwierzchowska z ICZMP w Łodzi.
Połowa kobiet w Polsce, które słyszą diagnozę raka szyjki macicy umiera. Tymczasem rak wcześnie wykryty daje szansę na wyleczenie, macierzyństwo i długie dobre życie. Według raportu GUS 13 proc. Polek nigdy nie zrobiło cytologii.
Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy:
- infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (HR HPV),
- wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- duża liczba porodów,
- palenie papierosów,
- stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
- partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).
Cytologia to szybkie i bezbolesne badanie, które pozwala sprawdzić, czy u kobiety nie zaczyna rozwijać się rak szyjki macicy lub stan przedrakowy. Badanie można zrobić podczas wizyty u ginekologa.
Jak wygląda takie badanie?
Ginekolog wsuwa do pochwy leżącej na fotelu pacjentki wziernik ginekologiczny i wkłada przez niego tzw. szczoteczkę cytologiczną. Pobiera nią komórki znajdujące się na ścianie i szyjce macicy. Badanie trwa chwilę i nie jest bolesne. Pobrane komórki umieszczane są potem na szkiełku cytologicznym i oceniane pod mikroskopem. Pozwala to sprawdzić czy nie ma zmian. W razie wątpliwości lekarz skieruje kobietę na dalsze badania diagnostyczne lub leczenie.
Badania cytologiczne w ramach programu profilaktyki szyjki macicy wykonuje się:
- co 36 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat - program rozszerzono od 1.11.2023
- co 12 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat obciążonych czynnikami ryzyka ( zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV- typem wysokiego ryzyka).
Kto i gdzie realizuje program?
Cytologię można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym z umową z NFZ, a także w niektórych poradniach POZ. Najlepiej wybrać się do swojego stałego ginekologa, a jeśli go nie mamy – znaleźć najbliższy gabinet korzystając z portalu internetowego NFZ „Gdzie się leczyć”. Wystarczy wpisać adres https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/ lub zatelefonować pod bezpłatny nr 800 190 590.
Jak się badają kobiety w Łódzkiem?
W województwie łódzkim jest 175 poradni, a w samej Łodzi aż 57 poradni ginekologicznych. Badanie cytologiczne u położnej POZ można zrobić w 17 poradniach POZ, które chciały robić to badanie swoim pacjentkom. W 2023 roku 7 z nich zrobiło cytologię - wykonano 1 119 badań.
W latach 2020 - 2023 w Łódzkiem przebadano łącznie 74 300 pacjentek, a w samym 2023 zostało przebadanych 19 724 kobiet. Do dalszej diagnostyki w latach 2020 – 2023 zostało skierowanych 514 kobiet, z czego w 2023 do dalszego leczenia skierowano 133 panie.
Kto najskuteczniej prowadzi profilaktykę raka szyjki macicy?
Poradnią, która wykonała w 2023 r. najwięcej badań w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy jest Centrum Medyczne Górna, które cytologię wykonało u 1 069 kobiet.
Niestety z tego podstawowego badania profilaktyczna wciąż korzysta zdecydowanie zbyt mało kobiet. W województwie łódzkim w 2023 roku zaledwie niecałe 11 proc. uprawnionych kobiet wykonało cytologię, czyli ok 703 tys. pań. Średnia krajowa to 12 proc. uprawnionych pacjentek.
W którym powiecie kobiety badają się najchętniej?
Na pierwszym miejscu jest powiat opoczyński – 17 proc. kobiet, kolejne miejsca na podium zajmują panie z powiatów pabianickiego 16.64 proc., poddębickiego 13,34 proc. Najsłabiej zbadane w ramach programu cytologicznego są panie z powiatów: kutnowskiego: 4 proc., wieluńskiego 5 proc., łaskiego 7 proc. Łodzianki, mimo bardzo dobrej dostępności do gabinetów ginekologicznych, z programu korzystają rzadko – tylko 10 proc.
Szczepienia przeciw HPV w Łódzkiem
Skuteczną profilaktyką raka szyjki macicy jest szczepienie przeciw wirusowi HPV. Niemal 100 proc. zachorowań związana jest z wcześniejszym zakażeniem z tym przenoszonym głównie drogą płciową wirusem. Szczepienia są wykonywane na całym świecie od lat i są bezpieczne.
Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli nastąpi przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują na dziewczynki i chłopców w wieku 12-13 lat. Dzieci w wieku 9-18 lat mogą otrzymać szczepionkę Cervarix bezpłatnie w ramach bezpłatnych leków dla dzieci do 18 roku życia.
- Cervarix, podobnie jak i inne szczepionki przeciwko wirusowi HPV, jest bezpieczny, przebadany i dobrze tolerowany przez pacjentów. Pamiętając o powszechności występowania wirusa HPV w społeczeństwie i jego potencjalnym niebezpieczeństwie onkogennym, w coraz niższych kategoriach wiekowych, a warto wspomnieć, że najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat, odpowiedzialni rodzice powinni zadbać o przyszłe bezpieczeństwo swoich pociech i zainwestować w ich zdrową dorosłość – mówi dr. n. med. Dorota Kolasa - Zwierzchowska.
Jak zapisać dziecko na szczepienie?
Aby zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV wystarczy umówić wizytę:
- w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), infolinia 800 100 101 (w godzinach od 8.00-18.00), przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP).
Ze szczepień dla 12-13-latków w naszym województwie skorzystało dotąd 4 550 dzieci. 2 054 dzieci skorzystało ze szczepienia jednowalentną szczepionką w ramach bezpłatnych leków dla dzieci.
Łącznie w 2023 roku zostało zaszczepionych 6 604 dzieci.
