Kolejny artykuł z cyklu zachęcającego do zwiedzenia tego niedocenianego radomszczańskiego zabytku.
W dzisiejszym artykule postaram się przedstawić miejsca pamięci znajdujące się na „Starym” Cmentarzu, czyli wszelkiego rodzaju pomniki upamiętniające poległych. Oczywiście, ze względu na ogrom tego typu miejsc mogiły żołnierzy i powstańców pojawią się w następnych artykułach, dziś zajmę się pomnikami i tablicami.
Na murach kaplicy cmentarnej umieszczono kilka pamiątkowych tablic:
- Tablica upamiętniająca pomordowanych na wschodzie w 1940 roku (w Katyniu, Ostaszkowie, Twerze, Miednoje, Starobielsku, Charkowie i Kozielsku), a pochodzących z ziemi radomszczańskiej. Obecnie wymieniono na niej 125 nazwisk (są to osoby, które udało się zidentyfikować i potwierdzić ich miejsce kaźni (dodam, że NKWD zamordowało wówczas około 22 000 Polaków). U stóp tablicy złożono w 1995 roku ziemię przywiezioną ze wschodu (Katynia, Miednoje i Charkowa).
- Grób Franciszka Bąkiewicza, zamordowanego przez NKWD w 1940 roku w wieku 39 lat (jego nazwisko jest wymienione na tablicy z poz. 1). Choć nie jest to tablica, to warto tu wspomnieć o tym miejscu pochówku.
- Tablica upamiętniająca ludzi, którzy zginęli w bombardowaniach Radomska w dniach 1 i 2 września 1939 roku. Obecnie wymienia ona 48 osób, z których najmłodsze to Lucja i Maria John (wiek obu 3 lata, czyżby były one bliźniaczkami - dop. autora), zaś najstarszą była Maria Czerniawska (80 lat).
- Tablica upamiętniająca poległych za wolność i niepodległość Polski. Wmurowana 13 XII 2008 roku, a ufundowana przez Zarząd Główny Konspiracyjnego Wojska Polskiego i Fundację „Powiedzieć Prawdę”. Wymienia ona głównie żołnierzy KWP, na czele ze Stanisławem Sojczyńskim ps. „Warszyc”, który żył w latach 1910-1947. Sojczyński urodził się w Rzejowicach, podczas wojny między innym zasłużył się odbiciem blisko 60 więźniów z aresztu Gestapo w Radomsku. Po wojnie organizator i komendant KWP, którego aresztowano w Częstochowie. Po pokazowym procesie w „Kinemie”, został skazany na wyrok śmierci, który wykonano w Łodzi. Wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego uchylono w 1992, natomiast w 2009 roku decyzją Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego został pośmiertnie mianowany na generała dywizji.
- Grób Nieznanych Żołnierzy. Do roku 2011 przy mogile znajdowały się trzy brzozowe krzyże.
- Grób żołnierzy WP poległych podczas obrony Radomska w 1939 roku.
- Grobowiec upamiętniający żołnierzy poległych podczas pierwszej wojny światowej (1914-1918). Obecny wygląd pomnik uzyskał w roku 1991. Warto zaznaczyć, że w czasie wojny liczba ofiar była powodem powiększenia terenu cmentarza na wschód od drugiej bramy. W tej części chowano poległych żołnierzy w zbiorowych mogiłach.
- Obelisk KWP – poświęcony ofiarom terroru stalinowskiego w latach 1945-1956. Zbudowany w 1996 roku ze środków ówczesnego wojewody piotrkowskiego - Stanisława Witaszczyka.
Pozycje 5-8 to pomniki/pomniki-grobowce znajdujące się na "Starym" Cmentarzu.
Odnaleźć opisane powyżej miejsca pomoże mapa załączona do artykułu.
Dziękuję za uwagę i zapraszam do czytania kolejnych artykułów z niniejszego cyklu, a zainteresowanych odsyłam do poprzedniego artykułu opisującego miejsca pochówku zasłużonych i znanych Radomszczan.
