Jak ustalić wartość majątku wspólnego przy podziale?

Skład majątku wspólnego

Skład majątku wspólnego małżonków ustala sąd według chwili ustania wspólności majątkowej. Nie musi to być jednak moment uprawomocnienia się wyroku rozwodowego; jeżeli np. małżonkowie zawarli w czasie trwania małżeństwa umowę majątkową małżeńską (intercyzę), wówczas skład majątku ustalany jest według dnia zawarcia tej umowy. Podobnie jeżeli sąd orzekł o ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżonków w czasie trwania małżeństwa, skład majątku ustala się na dzień uprawomocnienia się tego orzeczenia.

Rzeczą niezwykle ważną jest przynależność określonych rzeczy i praw do danego składnika majątku, a nie do jego szeroko rozumianych cech. Przykładem jest działka budowlana, która była niezabudowana do dnia ustania wspólności majątkowej, a po tym dniu jeden z małżonków wybudował na niej dom z materiałów, które nabył za własne środki i również z własnych środków opłacił ekipę budowlaną.

Sąd w tej sytuacji ustali, że działka wraz z wybudowanym na niej domem wchodzi w skład majątku wspólnego, choć w chwili ustania wspólności majątkowej była jeszcze niezabudowana. Niezależnie od tego małżonek, który zabudował działkę, może zażądać rozliczenia kosztów budowy domu.

Skład majątku wspólnego sąd ustala samodzielnie, bez względu na stanowiska stron, nawet jeżeli są one zgodne. W kwestiach spornych sąd wydaje wstępne postanowienie rozstrzygające, od którego każda ze stron może wnieść odwołanie.

Poszukiwanie i ujawnianie majątku

Dość często ma miejsce sytuacja ukrywania majątku przez jednego małżonka przed drugim. Mimo że sąd może zażądać informacji o stanie majątkowym małżonków od instytucji (np. zakładu pracy, banków, funduszy emerytalnych, firm ubezpieczeniowych), w praktyce istnieje wiele możliwości ukrycia posiadanych pieniędzy lub kosztowności.

Bywa też, że jeden z małżonków bez uzasadnienia zbywa wspólny majątek, mimo ryzyka, że w takim wypadku wyrządza drugiemu małżonkowi szkodę, która może skutkować nakazem wypłacenia mu odszkodowania w wysokości wartości połowy zbytego przedmiotu według wartości na dzień ustania wspólności majątkowej (OSN z 18 sierpnia 1958 r. (1CR 547/58). Małżonek, który ma podejrzenia, że drugi małżonek mógł ukryć wspólny majątek, powinien to udowodnić w sądzie.

Niestety, poszukiwanie ukrytego majątku jest czasochłonne, pracochłonne i nie zawsze skuteczne, jeżeli prowadzi je poszkodowany małżonek osobiście. Z pomocą może przyjść agencja detektywistyczna, np. Detektyw Spark, w której zakres działalności wchodzi poszukiwanie majątku. Małżonek, chcący ukryć źródła dochodów, najczęściej je zaniża, ukrywa dodatkowe miejsce pracy lub pracuje bez umowy („na czarno”).

Detektywi zatrudnieni w biurach i agencjach detektywistycznych posiadają odpowiednie licencje, znają prawo i zakres swoich uprawnień, a informacje zdobywają w sposób całkowicie legalny, dlatego mogą one stanowić w sądzie dowody rozwodowe i w sprawach o podział majątku. Ujawnianie w sądzie ukrytych dowodów małżonka ma kluczowe znaczenie szczególnie przy ustalaniu wysokości alimentów.

Ustalanie wartości majątku

Prowadząc sprawę podziału majątku sąd ocenia wartość poszczególnych składników majątku wspólnego. W zasadzie przyjmuje się wartość deklarowaną, jednak w sytuacjach spornych sąd musi wartość tę ustalić samodzielnie. Wartość majątku ustalana jest według jego stanu i cen rynkowych w chwili dokonywania podziału.

Spory dotyczą najczęściej wartości domu, mieszkania lub nieruchomości letniskowej. W takim wypadku sąd nie jest w stanie ustalić samodzielnie wartości majątku i potrzebna jest wycena dokonana przez biegłego sądowego. Należy pamiętać, że sprawy majątkowe są zazwyczaj długotrwałe; jeżeli biegły dokonał wyceny np. dwa – trzy lata przed wydaniem orzeczenia przez sąd, konieczna będzie aktualizacja wyceny, zgodnie zasadą ustalania wartości majątku w chwili dokonywania podziału.

Oceny stanu składników majątku dokonuje się również w momencie dokonania podziału. Przywołując ponownie przykład nieruchomości, trzeba podkreślić, że dom lub mieszkanie kilku- lub kilkunastoletnie, zwłaszcza jeżeli nie było remontowane, ma znacznie mniejszą wartość, niż w chwili oddania go do użytku po wybudowaniu. Również samochód, kupiony jako nowy a używany przez kilka lat, traci na wartości. Dlatego oceny stanu i wyceny powinien dokonać kolejny biegły sądowy.

Nie należą do rzadkości przypadki, kiedy jeden z małżonków prowadzi firmę, a drugi pracuje na etacie. Ten ostatni nie zawsze jest wdrożony w sprawy firmy i nie jest informowany na bieżąco o jej sytuacji finansowej. Jest to sytuacja sprzyjająca zaniżaniu wartości firmy przez prowadzącego ją małżonka w celu wprowadzenia w błąd biegłego sądowego.

W tym wypadku z pomocą małżonkowi poszkodowanemu również może pomóc agencja detektywistyczna, np. Detektyw Sektor. Detektyw może wykorzystać swoje doświadczenie, umiejętności i uprawnienia, aby dokonać wyceny majątku firmy jeszcze zanim zrobi to biegły. Agencje detektywistyczne współpracują z wieloma specjalistami, w tym także od wyceny przedsiębiorstw.