Jak przebiegają transakcje między podmiotami powiązanymi?

Czym są podmioty powiązane?

Logika nakazuje definiować podmioty powiązane jako takie, pomiędzy którymi zachodzą istotne związki różnej natury, mające istotny wpływ na funkcjonowanie tychże podmiotów. Tak jest w rzeczywistości a pełniejszą definicję podaje Ustawa z dn. 15. lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2587), która wyróżnia cztery główne typy podmiotów powiązanych.

Pierwszy to podmioty pozostające z sobą w sytuacji zależności (gdy jeden wywiera wpływ na funkcjonowanie innego). Drugim typem są podmioty połączone stosunkami osobistymi (np. mające tego samego prezesa lub członków jego rodziny w zarządzie). Trzeci rodzaj podmiotów powiązanych to spółki i ich wspólnicy oraz komplementariusze. Czwartym są podatnicy mający wpływ na funkcjonowanie innych podmiotów.

Istotą tak rozumianego powiązania jest właśnie wywieranie znaczącego wpływu. Może to następować na skutek zależności kapitałowej (posiadanie co najmniej 25% udziałów w kapitale), osobowej, ale też faktycznej, choć nieoficjalnej (np. wywieranie wpływu poprzez dominację biznesową). Więcej o rodzajach zależności między podmiotami przeczytasz na stronie https://cenytransferowe.org/.

Ceny transferowe – jaka jest ich rola?

Ścisłe powiązania między podmiotami mogą skłaniać do podejmowania decyzji niekorzystnych dla gospodarki, dla akcjonariuszy, dla klientów czy dla społeczeństwa. Aby uniemożliwić podejmowanie decyzji biznesowych wyłącznie w oparciu o sieć zależności, polskie prawo wprowadziło konieczność stosowania cen rynkowych podczas zawierania transakcji między podmiotami powiązanymi.

W rzeczywistości chodzi nie tylko o ceny, ale o cały zespół warunków, na jakich współpracują z sobą podmioty powiązane (czyli również np. decyzje kadrowe i płacowe, inwestycyjne, podatkowe). Rolą TP jest gwarancja podejmowania decyzji identycznych jak te, które miałyby sens w normalnych warunkach rynkowych (czyli przy współpracy niepowiązanych podmiotów).

Metody ustalania cen transferowych

OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) wydało wytyczne ustalania cen transferowych, zaimplementowane także w polskich przepisach podatkowych. Zgodnie z nimi istnieje 5 podstawowych metod weryfikacji TP.

Metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej oznacza ustalenie warunków na podstawie analizy cen obowiązujących na rynku w przypadku podobnych transakcji. Metoda ceny odprzedaży oznacza kalkulację cen zakupu od podmiotu powiązanego z uwzględnieniem obniżenia ceny rynkowej o marżę ceny odsprzedaży. Metoda koszt plus wymaga ustalenia sumy bazy kosztowej i narzutu. Metoda marży transakcyjnej netto rozpoczyna się od określenia rynkowego wskaźnika finansowego. Metoda podziału zysku opiera się na podziale zysku płynącego z transakcji na wszystkie biorące w niej udział podmioty powiązane.

Alternatywnie podatnik może stosować inne metody ustalania cen transferowych, pod warunkiem że wszystkie wymienione wyżej strategie są w danym przypadku nieskuteczne albo też autorska metoda podatnika jest bardziej adekwatna do sytuacji.

Transakcje między podmiotami powiązanymi są normalnym elementem rzeczywistości rynkowej. Ustawodawcy wcale nie zależy na ich utrudnianiu – byłaby to właśnie ingerencja w wolny rynek, której za wszelką cenę powinien unikać. Zasady związane z cenami transferowymi, których należy przy takich transakcjach przestrzegać, mają jedynie chronić gospodarkę, konkurencję i konsumentów przed negatywnymi dla budżetu państwa skutkami bliskich powiązań finansowych, osobowych czy kompetencyjnych pomiędzy podmiotami. Dokumentowanie TP jest rzeczywiście uciążliwe, ale jest to cena za możliwość wzajemnego napędzania zysków i ruchu przez współpracujące podmioty pozostające w ścisłej zależności różnego typu.