Dokładnie 230 lat temu, 3 maja 1791 r., Sejm Wielki uchwalił Konstytucję Trzeciego Maja – trzecią nowoczesną konstytucję na świecie i drugą w Europie. Była to jedna z ostatnich prób ratowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów przed upadkiem.
Konstytucja Trzeciego Maja była jedną z pierwszych oświeceniowych konstytucji na świecie – wcześniej własne ustawy zasadnicze przyjęły jedynie Korsyka (1755 r.) i Stany Zjednoczone (1787 r.). Uchwalił ją Sejm Wielki, a jej autorami byli m.in. Hugon Kołłątaj i Ignacy Potocki.
Ustawa rządowa zmieniała Rzeczpospolitą Obojga Narodów w konstytucyjną monarchię dziedziczną, w której po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego rządy objąć mieli władcy z dynastii Wettynów. Ograniczała również szlacheckie przywileje i nadała część praw politycznych mieszczanom. W Konstytucji zdecydowano również o przekazaniu chłopów pod „opiekę prawa i rządu krajowego”.
Czytaj też: Obchody 3 Maja w Radomsku. Nabożeństwo i kwiaty
Religią panującą stała się wiara rzymskokatolicka (jej zmiana miała być karana apostazją), ale Konstytucja gwarantowała również pełną tolerancję religijną, jako że „sama wiara święta przykazuje nam kochać bliźnich naszych”. Wprowadzała także podstawy trójpodziału władzy na władzę wykonawczą (król i Straż Praw), ustawodawczą (dwuizbowy Sejm) oraz sądowniczą.
Konstytucja została obalona wskutek konfederacji targowickiej w 1793 r., po zbrojnej interwencji Imperium Rosyjskiego. W czasie zaborów zakazane było obchodzenie kolejnych rocznic uchwalenia Ustawy Rządowej – dopiero po odzyskaniu niepodległości 3 maja stał się świętem państwowym. W okresie PRL-u święto zostało zniesione, a przywrócono je dopiero w III RP.
